نمایش نامه
حضرت یوسف (ع)
این نمایش نامه را در سال ۱۳۷۶ شروع به نوشتن نمودم که طرحی از باله و اوپرا است و در نوع خود کم نظیر اما هنوز تکمیل نشده .جالب این که سال ۱۳۷۷ در مکه حج واجب با آقای فرج الله سلحشور رو برو شدم و او گفت در حال نوشتن فیلم نامه سریال حضرت یوسف است ،ایشان این سریال را بالاخره ساخت و پخش هم شد اما من هنوز نتوانستم این کار را تمام کنم شاید به دلیل کار ایشان بود!
جعفر صابری
نویسنده: جعفر صابری
مجلس اول
صحنه:
بازیها:برادران یوسف چرخی زده ودرحالی که نور صحنه روشن میشود تاروشنای کامل بدور خود میچرخند نوعی اضطراب با روشن شدن کامل صحنه یکی ازآنها میگوید:
برادر2:آنکه چندین برادر یم پدر چنان دلبسته یوسف است که اوراتنها بیش از همه ما دوست میدارد وضلالت او در حبّ
یوسف نیک پدیدار است
when they said: certainly yusuf and his brother are dearer to our father than we, though we are a (stronger) company; most surely our father is in manifest error: (8)
برادر3: باید یوسف را بکشید یادردیاری د.ر از پدر بیفکنید وروی پدر را یک جهت به طرف خود کنید آنگاه بعد از این عمل مردمی صالح و درستکار شوید
slay yusuf or cast him (forth) into some land, so that your father’s regard may be exclusively for you, and after that you may be a righteous people (9)
همه چرخی میزنند و باز می ایستند طوری که نشان داده شود رأی را پذیرفته اند
برادر 1: اگر ناچار سوءقصدی دارید البته از کشتن وی صرف نظر کنیدولیاورابر سرراه کاروانان به چاهی درافکنید که کاروانی اورابابد با خود به دیار دور برد.
a speaker from among them said: do not slay yusuf, and cast him down into the bottom of the pit if you must do (it), (so that) some of the travellers may pick him up (10)
همه میخندند و دستهایشان را به نشاهنه وحدت دراین امر در یکدیگر قرار میدهند –صحنه تاریک میشود
مجلس دوم
صحنه:
یعقوب نشسته بر سجده گاه در مناجات است –برادران براو وارد میشوندوبه گردش مؤدبانه می نشینند
برادر 1: ای پدر چرا توبر یوسف ازما ایمن نیستی و همراه ما اورا نمیفرستی درصورتیکه برادران همه خیر خواه یوسفیم واز ما به او هرگز آزاری نخواهد رسید
they said: o our father! what reason have you that you do not trust in us with respect to yusuf? and most surely we are his sincere well-wishers: (11)
برادر2: ای پدر فردا اورا باما به صحرا فرست که در چمن ومراتع بگردیم و بازی کند والبته ما همه از هرخطری نگهبان اوییم
send him with us tomorrow that he may enjoy himself and sport, and surely we will guard him well (12)
یعقوب آهی از حسرت کشید و گویی بدل میداند آرام میگوید:
ای فرزندان من ازآن ترسان و پریشان خاطرم که از او دربیابان غفلت کنید و طعمه گرگان شود.
he said: surely it grieves me that you should take him off, and i fear lest the wolf devour him while you are heedless of him (13)
برادر 3: والبته این هرگز نخواهد شد زیرا اگر باآنکه ما چند مرد نیرومند همراه اوئیم باز گرگ قصد او کند پس ما بسیار مردم ضعیف و زیانکاری خواهیم بود.
they said: surely if the wolf should devour him notwithstanding that we are a (strong) company, we should then certainly be losers (14)
یعقوب دست بهاسمان میبرد وپس سجده میکند سراز سحدهبرمیدارد وبا سر نشام تسلیم رضایت میدهد
نور ضعیف میشود
مجلس چهارم
صدابی آب وزمزمه پرندگان – نورصحنه کاملاً روشن است.برادران یوسف را ححلقه کرده اند وصدای قهقه مستانه آناه ناله های یوسف رادر خود میگیرد وصدای پرندگان قطع میشود –صحنه روه تاریکی میرود – صدای جیرجیرکها
مجلس پنجم
یعقوب سرازسجده برمیدارد –برادران باحزن واندوه سر فرودآورده وگرد پدرمینشینند
پدر چون آنانرا گریان دید و یوسف راندید حال پرسید:فرزنادانم یوسفم چه شد
برادر 1: درحالی که خودرا غمگن نشان میدادگفت:
قصه این است که مادر صحرا برای مسابقه رفته ویوسف را بر سر متاع خود گذاردیم چون بازگشتیم یوسف را گرگ طعمه خود ساخته بود.
و هر چند ماراست گوئیم تو باز ازما باور نخواهی کردپیراهن یوسف نشان صداقت ماست.
they said: o our father! surely we went off racing and left yusuf by our goods, so the wolf devoured him, and you will not believe us though we are truthful (17)
یعقوب آهی میکشد ومیگوید:
بلکه این امر زشت قبیح رانفس درنظر شما زیبا جلوه داد درهر صور ت در این مصیبت صر جمیل کنم وارزخدایاری طلبم که بررفع این بلیّه که شما اضهار میداردیدبسی خداست که مرا یاری تواند کرد
he said: nay, your souls have made the matter light for you, but patience is good and allah is he whose help is sought for against what you describe (18)
مجلس ششم
صحنه روشن است –صدای زنگ کاروان میاید که کم کم نزدیک میشود .کاروان میایستد وصدای ز کاروان میگوید
صدا: سقا را بفرستید تااب برایمان بیاورد
سقا در صحنه بند به چاه میاندازد و لحظه ا ی بعد یوسف در مقابلش پیدا میشود.
سقا: به به ازاین بشارت و خوشبختی که به ما رخ داده (واورا پنهان میکند) –
صحنه تاریک میشود
-drawer and he let down his bucket. he said: o good news! this is a youth; and they concealed him as an article of merchandise, and allah knew what they did (19)
صحنه روشن میشود –برادرارشد یوسف به کنار غافله سالار میرود وآهسته به او میگوید
برادر1: این پسر غلام ماست شوم بخت است و از بدی روزگار به هر بهایی بخواهید به شما می بخشیمش وازاین دیار اورادورکنید شاید برکت به ما رو کند.
and they sold him for a small price, a few pieces of silver, and they showed no desire for him (20)
قافله سالار سکه به او میدهد واوبه جمع برادران میآید و قافله باصدای زنگ شتر ها حرکت میکند
صدی هم همه براردران وشادی آنان – نور ضعیف میشود
مجلس هفتم
بازار- شلوغی و هم همه مردم و غلامان در کنر کدیگر ایستاده اند یوسف در میان آنهاست
برده فروش با چوب دستی یوسف را نشان میدهد : این جوانرا که میخرد
عزیز مصر در کنار همسرش زلیخا ایستاه باغرور و فخر دست بالا اورده به علامت آنکه من خریدمش
سپس رو به لیخا کردو گفت: مقامش بسیار گرامی دار که این غلام امید است و به ما نفع بسیار بخشد. یااورابه فرزندی بگیریم
and the egyptian who bought him said to his wife: give him an honorable abode, maybe he will be useful to us, or we may adopt him as a son.
نور ضعیف میشود
مجلس نهم
زلیخا با حسرت به یوسف مینگردکه به کارها رسیدگی میکند به سمتش میرود ودستش را بسویش دراز مینماید ، یوسف عقب میرود زلیخا به سمتش میرود یوسف فریاد میزند:
بخدا پناه میبرم که بر چنین عمل زشت اقدا م کنم خدا مرا مقامی متزه ونیکو عطا کرده چگونه خودرابه ستم وگناه آلوده کنم که خدا هرگز ستمکاران را رستگار نسازد.
: i seek allah’s refuge, surely my lord made good my abode: surely the unjust do not prosper (23)
زن باز به سوی او میرود و یوسف عقب مینشیند و یوسف مگریزد (به گرد صحنه میچرخد)
زلیخا ست به گریبان یوسف کرده از پشت سر پیراهنش را میدرد
درآن حال عزیز مصر همرراه ندیمان وارد صحنه میشود
زن مینشیند و یوسف ایستاده سر به پا فرو میآورد
زن ناله کنانطوری که یوسف را مخصر جلوه دهد میگوید:
جزای آنکه با اهل تو قصد بد کند جزآنکه یا بزندان برند یا به عقوبت سخت کیفر کنند چه خواهد بود؟
she said: what is the punishment of him who intends evil to your wife except imprisonment or a painful hastisement? (25)
یوسف مضطرب اما مصمم میگوید: چنین نیست بلکه این زن خود با وجود انکارمن قصد مراوده کرد
he said: she sought to make me yield (to her);
عزیز مصر چند قدمی ازآنها فاصله میگیرد ودر فکر فرور میرود
یکی از همراهانش خود را به او یرساند و آرام میگوید:
همراه: اگر پیراهن یوسف از پیش دریده زن راستگو ویوسف از دروغگویان است واگر پیراهن از پشت سر دردیه است زن دروغگو و یوسف ا زاستگویان است
witness of her own family bore witness: if his shirt is rent from front, she speaks the truth and he is one of the liars: (26)
and if his shirt is rent from behind, she tells a lie and he is one of the truthful (27)
عزیز مصر به یوسف نگریست وچون متوجه شد پیراهنش از پشت دریده شده گفت: این شکوه و تظاهر به عفت و تهمت بردیگری بستن از مکر شماست که مکر و حیله زنان بسیار بزرگ و حیرت انگیز است
so when he saw his shirt rent from behind, he said: surely it is a guile of you women; surely your guile is great: (28)
ای پسر ازاین در گذر
o yusuf! turn aside from this
عزیز مصر روبه زن: از گناه خود توبه کن ککه تو مرتکب خطایی بزرگ شدی وسخت از خطا کاران گردیده ای
(o my wife)! ask forgiveness for your fault, surely you are one of the wrong-doers (29)
نور ضعیف میشود
مجلس دهم
نورزیاد میشودچند زن در صحنه حرکت میکند یکایک به یکدیگر میرسند -ایستاده سخن میگویندو باز به حرکت خود ادامه میدهند
زلیخا آنها را دعوت میکند تا بنشینند وقتی می نشینند باآنها وسائل پذیرایی میدهد .برای هریک بالش وتختی آماده میکند آنگاه یوسف از دری واردمیشود و می ایستد زنان خیره به او میمانند
زلیخا: این است غلامی که مرا در محبتش ملامت میکردید دیدید چگونه با یک نظر شمارا شیفته و از خود بیخدو ساخت. آری من خود از او تقاضای مراوده کردم و او عفت ورزیده و اگر از این پس هم خواهش مرارد گند البته زندادنی شود وذلیل و خوار گردد
she said: this is he with respect to whom you blamed me, and certainly i sought his yielding himself (to me), but he abstained, and if he does not do what i bid him, he shall certainly be imprisoned, and he shall certainly be of those who are in a state of ignominy (32)
یوسف دست به دعا برمیدارد و میگوید : ای خدا مرارنج زندادن خوشتر ازاین کارزشتی است که زنان از من تقاضا دارند بارالها اگر تو حیله اینان به لطف وعنایت خود از من رفع نفرمایی وبهانها میل کرده و ازاهل شقاوت گردم
he said: my lord! the prison house is dearer to me than that to which they invite me; and if thou turn not away their device from me, i will yearn towards them and become (one) of the ignorant (33)
مجلس یازدهم
زندان- یوسف در کنار دو جوان دیگر –نوربه طور ملایم زیاد میشود
زندانی 1: من در خواب دیدم که انگور برا ی شراب میافرشم
i saw myself pressing wine
زندانی 2:من در خواب دیدم که بربالای سر خود طبق نان میبرم ومرغان هواازآن به منقار میخورند
i saw myself carrying bread on my head, of which birds ate. inform us of its interpretation
یوسفا مارا تو ازتعبیرآن آگاه کن که تورااز نیکو کاران و دانشمندان جهان می بینیم
surely we see you to be of the doers of good (36)
یوسف: من شما راازآن پیش که طعام آید و تناول کنید به تعبیر خوابتان آگاه میسازم که این علم را خدای من به من آموخته است .زیرا که من آئین گروهی که به خدا بی ایمان و به آخرت کافر ند ترک گفتم و از آئین پدرانم ابراهیم خلیل و اسخاق و یعقوب که دین توحید و خداپرستی است پیروی کردم .درآئین ما هرگز نباید چیزی با خدا شریک گردانیم و احدی را موثر در کارآفرینش دانیم . این توحیدو ایمان به یگانگی خدافضلو عطای خداست برما و بره مه مردم لیکن اکثر مردامن شکر این عطارا بجای نمیاورند.ایدورفیق زندان من ازشما میپرسم ایا خدایان متفرق بی حقیقت ماندن بتنا و فراعنه وغیره بهتر ودر نظا م خلقتموثرند یا خدای یکتای قاهر و غالب بر همه قوای عالم وجودو بدانید ه آنچه غیر از خدا می پرستید اسماء بی حقیقت و الفاظ بی معنی ات که شما خودتان و پدرانتان ساخته اید خدا هیچ نشانه الهیت و کمترین اثر خالقیت درآن خدایان بلاطل نناهده وهمه بیاثرند و تنها حکم فرمائی عالم وجود خداست و به شما بندگان امر فرمده که جزآن ذات پاک یکتا کسی را نپرستید این آئین محکم است ولکن اکثر مردم از جهالت براین حقیقت آگاه نیستند
he said: there shall not come to you the food with which you are fed, but i will inform you both of its interpretation before it comes to you; this is of what my lord has taught me; surely i have forsaken the religion of a people who do not believe in allah, and they are deniers of the hereafter: (37)
and i follow the religion of my fathers, ibrahim and ishaq and yaqoub; it beseems us not that we should associate aught with allah; this is by allah’s grace upon us and on mankind, but most people do not give thanks: (38)
o my two mates of the prison! are sundry lords better or allah the one, the supreme? (39)
you do not serve besides him but names which you have named, you and your fathers; allah has not sent down any authority for them; judgment is only allah’s; he has commanded that you shall not serve aught but him; this is the right religion but most people do not know: (40)